DN thép đang buộc phải chấp nhận thực tế mà người lạc quan nhất cũng không thể hình dung, là một ngành sản xuất, kinh doanh đang phát triển nhanh như thép lại có thể rệu rã, mất phương hướng và chỉ chực sụp đổ sau vẻn vẹn có vài tháng. Hệt như thủ đô Hà Nội vốn chẳng ai tin có thể lụt, thì nay đã chìm trong nước chỉ sau vài ngày mưa.

Ông Lê Mạnh Hoàn - Phó TGĐ Cty CP thép Đình Vũ trong phát biểu của mình khẳng định, có tới một nửa “trong tổng số 500 DN thép có thể

Thép rẻ hơn... rau !

Ông Lê Văn Vang – GĐ Cty Thép Nam Vang cho rằng tiêu thụ thép năm nay chỉ bằng 30% dự báo, thép đang xuống giá rất thấp, đến mức “1 kg thép còn rẻ hơn... 1 kg rau muống”. Dĩ nhiên, khi các DN đã định nghĩa ngành sản xuất, kinh doanh thép đang lâm vào cuộc khủng hoảng tồi tệ nhất trong lịch sử phát triển, thì cũng là lúc các ý kiến để chế ngự khủng hoảng được đưa ra. Nhóm kiến nghị về tín dụng tập trung vào ba nội dung chính, đó là đề nghị các ngân hàng cơ cấu lại khoản nợ của các DN thép. Đồng thời nâng cao, thậm chí có thể lên tới 100% thuế đánh vào các sản phẩm thép nhập khẩu nhưng hiện trong nước đang thừa. Và đề nghị Chính phủ rà soát và cho phép các các công trình đang bị đình, hoãn, dãn tiến độ nhưng có thể đem lại hiệu quả lớn sớm được xây dựng trở lại.

DN thép trong nước... vô can ?

Có quá nhiều ý kiến quy kết cuộc khủng hoảng ngành thép là do sai lầm của các cơ chế quản lý được xây dựng trên cơ sở dự báo sai. Điều đó đúng, nhưng là chưa đủ. Không có ý kiến nào từ DN đánh giá nghiêm túc vai trò của chính các DN trong nguyên nhân gây khủng hoảng. Các DN khẳng định họ được tham gia quá ít vào công tác dự báo cũng như góp ý xây dựng cơ chế quản lý. Thực tế thì sao? Tính thiếu chính xác của dự báo do các cơ quan chức năng đưa ra không phải là “chuyện mới” tại Việt Nam. Thế nên, chắc chắn các DN không thể định hướng hoạt động năm, quyết định kinh doanh chỉ dựa trên cơ sở dự báo này. Ngược lại, rõ ràng là, các quyết định kinh doanh của DN bao giờ cũng thể hiện cụ thể đánh giá chủ quan của DN về thị trường và tiềm năng của sản phẩm đó. Thế nên, trong khủng hoảng ngành thép, chắc chắn phải có “đóng góp” về dự báo của chính các DN. Chính Hiệp hội thép Việt Nam (VSA) đã thừa nhận nguy cơ “sẽ thiếu thép trong quý 4/2008”, và đồng thuận (nếu không nói là kiến nghị) Bộ Tài chính phải nâng thuế xuất khẩu phôi thép. Sau này, khi thị trường thép thế giới xuống giá, VSA đã tích cực kiến nghị giảm thuế xuất khẩu phôi. Nhưng vẫn là kiến nghị giảm thành nhiều lần, nhiều mức. Trong khi biện pháp hiệu quả nhất là cần kiến nghị cho phép các DN xuất khẩu với thuế xuất bằng 0%. Về nguyên tắc, ý kiến của VSA là ý kiến của DN. Điều đó cho thấy việc dự báo thị trường do DN tiến hành là không chính xác.

Ngay tại diễn đàn này, bản thân dự báo của các DN đưa ra cũng không giống nhau. Trong khi có ý kiến khẳng định bắt đầu từ tháng 3/2009 thị trường thép sẽ khởi sắc trở lại, thì lập tức có quan điểm cho rằng nhanh nhất cũng phải  từ tháng 6/2009 trở đi tiêu thụ thép mới tăng trở lại. Và có ý kiến khẳng định các DN Việt Nam đang khó khăn khi cạnh tranh với thép nhập khẩu từ Trung Quốc. Thì cũng có ý kiến nói rằng tổng công suất đăng ký của các dự án thép nhiều tỷ USD hiện đã là 40 triệu tấn/năm, vượt cả nhu cầu trong nhiều năm trước mắt. Dường như, tâm thức nhiều DN Việt Nam đang hiểu rằng, có thể cạnh tranh sòng phẳng tại thị trường trong nước và xuất khẩu với thép Trung Quốc chỉ bằng các biện pháp thương mại, thay vì bằng tiềm lực công nghệ, công suất sản xuất thực tế. Và đó thực sự là một hạn chế của DN nội.

Vậy nên, nếu để ngành thép thoát khỏi khủng hoảng, thì vấn đề nâng cao khả năng, chất lượng dự báo phải được đặt ra gấp gáp không kém gì các biện pháp về cơ chế, về tài chính mà DN đang mong chờ từ ngân hàng và Chính phủ. Tiếc thay, đó là điều diễn đàn này còn thiếu. Ông Phạm Hồng Điệp chỉ có thể  nói rằng nếu DN nào cần thông tin thì có thể liên hệ trực tiếp với ông hoặc qua email của Hiệp hội DN trẻ Hải Phòng. Hóa ra, một người có thể làm thay chức năng theo dõi, tổng hợp và cung cấp thông tin của hiệp hội, một hệ thống cơ quan quản lý? Chắc rằng ông Điệp không có ý định đó. Nhưng cũng chắc chắn không kém, là việc tổng kết thông tin về thị trường thép vẫn chưa được đánh giá đúng, chưa được thừa nhận đúng với tầm vóc mà nó cần phải có. Mà nếu dự báo không chuẩn, thì các DN lấy cơ sở ở đâu để tin mình sẽ vượt qua khủng hoảng, đồng thời phát triển ổn định, hiệu quả? Và tới bao giờ ngành thép mới thoát khỏi ô bảo hộ của Nhà nước?