Kịch bản đáng sợ
Tất cả chỉ bắt đầu bằng một bản thông cáo báo chí ngắn ngủi.Thông cáo được phổ biến bởi ngân hàng trung ương Liên bang Nga ngày 13.5.2010 chỉ có vài hàng, “Kể từ ngày hôm nay và ngay tức khắc” chính phủ Nga “sẽ thực hiện chính sách tiền tệ mới”, tất cả ngoại tệ dự trữ của Nga “sẽ dựa vào vàng”, chấm dứt những liên hệ từng có với đồng USD. Thông cáo kết thúc với câu trong vòng 24 giờ sắp tới, “chính phủ Nga sẽ chuyển một lượng vàng khổng lồ sang Thuỵ Sĩ” để đảm bảo “quỹ dự trữ đang có không bị ảnh hưởng bới bất kỳ xáo trộn nào có thể gây nên bởi USD”.
Ngay sau khi thông cáo được phổ biến, thị trường tài chính thế giới rúng động, giá USD giảm 75% và tổng thống Hoa
Kỳ Barack Obama lên truyền hình thông báo “nước Mỹ đã thật sự lâm vào tình trạng phá sản”. Lãnh đạo những nước châu Âu và các quốc gia có nền kinh tế mới nổi cũng đưa ra phát biểu tương tự, báo cáo với dân chúng “số ngoại tệ dự trữ bây giờ chỉ là những mảnh giấy vụn vô giá trị”. Qua truyền hình và truyền thanh, các nhà phân tích tài chính đều xem quyết định của Nga là “trận động đất toàn cầu chưa hề xảy ra” với độ chấn động không thể đo được.
 |
| Đồng USD đang ngày càng mất dần vị thế. Ảnh minh hoạ: Lê Hồng Thái |
Điều may mắn cho Hoa Kỳ và cả thế giới: thông cáo của ngân hàng trung ương Nga là bản thông cáo… giả, được nhà phân tích kinh tế Anh, James Rickards viết và cho phổ biến ở cuộc thảo luận về tình hình kinh tế toàn cầu do đại học John Hopkins của Hoa Kỳ tổ chức tại thủ đô Washington hôm 24.3 vừa rồi. Trong cuộc hội thảo này và qua bản thông cáo giả, ông Rickards muốn trình bày cho cử toạ biết điều không ai muốn nghe: đồng USD đang là mục tiêu nhiều quốc gia nhắm tới, và cuộc tấn công tài chính này sẽ gây ảnh hưởng khôn lường cho nước Mỹ lẫn thế giới. Ông nhấn mạnh: nếu điều này xảy ra, “Hoa Kỳ sẽ mất hẳn vị trí cường quốc, thế lực kinh tế mà nước Mỹ đã có từ sau thế chiến thứ hai sẽ không cánh mà bay”. Lúc đó, Washington chỉ còn cách phải tăng lãi suất để cứu vớt giá trị của USD. Bài thuyết trình của ông Rickards kết thúc bằng câu: đã tới lúc các chuyên gia tình báo Hoa Kỳ nên chú ý nhiều hơn đến giá vàng và chính sách tài chính mà các cường quốc có thể thực hiện, thay vì chỉ để tâm tới vấn đề tên lửa và kế hoạch chuyển quân.
Nên thay thế đồng USD
Giữ quyền năng của USD không phải là chuyện dễ làm. Tất cả các kinh tế gia tham dự cuộc hội thảo đều bảo cách duy nhất để giới đầu tư quốc tế bỏ tiền mua đồng USD là chính phủ Mỹ phải tăng lãi suất. Nhưng đây là điều Washington không thể thực hiện vì ngân hàng dự trữ liên bang Mỹ (FED) đang giảm lãi suất tới mức thấp nhất để cứu nguy cho nền kinh tế quốc gia, và ngay chính chủ tịch FED là Ben Bernanke cũng từng bảo tăng lãi suất ngay trong lúc này đồng nghĩa với việc đưa nền kinh tế Mỹ đến sát bờ vực thẳm hơn.
Nhưng điều đáng lo âu nhất chính là chuyện giả thuyết được nhà phân tích James Rickards đưa ra ngày càng đi gần với thực tế. Mới vài tuần trước đây, thống đốc Chu Tiểu Xuyên của ngân hàng Nhà nước Trung Quốc đề nghị nên tìm một đồng bạc khác thay thế cho đồng USD, để tránh những thiệt hại mà mọi quốc gia phải gánh vác chỉ vì những sai lầm trong chính sách kinh tế, tài chính Mỹ. Khéo léo chẳng khác gì những nhà ngoại giao chuyên nghiệp, ông Chu Tiểu Xuyên cảnh báo thị trường tài chính và quỹ dự trữ của các nước sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng nếu không tìm được đề án hay hơn để tránh cảnh phải lệ thuộc vào “tình trạng kinh tế của một nước”.
Trung Quốc không phải là nước đầu tiên nói đến việc phải có một đồng tiền khác thay thế cho đồng USD. Trước đó, các kinh tế gia của Nga đã từng nêu vấn đề này, ngay cả phúc trình của Hội đồng kinh tế Liên Hiệp Quốc mà kinh tế gia Mỹ Joseph Stiglitz góp phần cũng đưa đề nghị nên có một “hệ thống tiền tệ dự trữ toàn cầu”, nói rõ hơn, hệ thống này “sẽ giúp “tạo ổn định, tăng sức mạnh kinh tế thế giới”.
Rất dễ hiểu tại sao Trung Quốc lại lo âu về viễn ảnh giá trị của USD. Trung Quốc đang có cả ngàn tỉ USD dự trữ, bỏ cả ngàn tỉ USD khác đầu tư ở Mỹ và cho chính phủ Hoa Kỳ vay, nên đương nhiên họ phải sợ trường hợp đồng USD mất giá nếu Washington tiếp tục thâm thủng ngân sách và chính sách tiền tệ của Mỹ gây nên lạm phát. Thêm vào đó, Hoa Kỳ là nước duy nhất đang có lợi nhờ đồng USD được mặc nhiên công nhận là đồng tiền căn bản cho thị trường tài chính thế giới, đẩy các quốc gia –và ngay cả những nhà đầu tư - phải mua đồng USD hoặc phải để dành đồng tiền này trong kho dự trữ của họ. Chính điều lợi này đã giúp Hoa Kỳ tiếp tục sống bằng thâm thủng mậu dịch mà không lo nhiều đến khoản tiền lời khổng lồ phải trả.
Mỹ phải chịu trách nhiệm về suy thoái toàn cầu
Nhưng nếu ý kiến của Nga, Trung Quốc và Liên Hiệp Quốc được áp dụng thì sao? Đầu tiên, các nhà lãnh đạo Hoa Kỳ sẽ thấy một “dòng thác đầu tư” chảy từ Mỹ ra nước ngoài, khoản tiền nước Mỹ cần vay sẽ tăng lên gấp đôi, hàng năm số tiền Washington phải bỏ ra để trả tiền lời không thôi cũng tăng thêm hàng trăm tỉ. Chuyện gì sẽ xảy ra? Quốc hội Mỹ và Nhà Trắng phải chấp nhận cắt giảm nhiều chương trình nội địa lẫn ngân sách quốc phòng, và hình ảnh một xã hội Mỹ đầy bất ổn là điều không thể tránh khỏi.
Chính lo âu này đã buộc Quốc hội Mỹ phải lên tiếng. Trong buổi điều trần đặc biệt mới diễn ra tuần trước, dân biểu Michele Bachmann của đảng Cộng hoà đặt thẳng câu hỏi: “Liệu hành pháp có thẳng thắn phản đối ý kiến thay USD bằng một đồng bạc khác mà Trung Quốc và Nga đề nghị hay không?”, ông bộ trưởng Tài chính Timothy Geithner lẫn ông chủ tịch FED Ben Bernanke nhanh nhẹn trả lời: “Chắc chắn đó là điều chúng tôi phải làm”. Nhưng ngay ngày sau đó chính ông Geithner lại phát biểu nước Mỹ “sẵn sàng thảo luận với thế giới về những ý kiến đã được đưa ra”, và ngay tức khắc đồng bạc của Mỹ sụt giá, các nhà đầu tư tính đến chuyện “buông” đồng USD. Kết quả, đích thân Nhà Trắng phải làm công tác “nói lại cho rõ”, bảo “Hoa Kỳ vẫn có một chính sách tiền tệ tuyệt diệu, xin quý vị cứ an tâm bỏ tiền vào Mỹ đầu tư”.
Các chuyên gia tài chính Mỹ và châu Âu nghĩ gì về chuyện đồng USD? Hầu hết đều tin Trung Quốc chưa vội tính xa tới việc nên có một đơn vị tiền tệ khác thay cho USD, lời cảnh báo của Bắc Kinh “chỉ nhằm báo hiệu cho Washington biết phải thận trọng, đừng để làm phát xảy ra, đừng để đồng đô mất giá”. Ông Erin Ennis, phó chủ tịch Phòng thương mại Mỹ - Trung Quốc nhận xét: “Bắc Kinh muốn thấy Hoa Kỳ qua cơn khốn khó, và xin ông sếp Nhà Trắng đưa ra những kế sách hữu hiệu” để không thiệt cho cả ông Tầu lẫn ông Mỹ.
Nhà bình luận kinh tế Doug Heye của đảng Cộng hoà chia sẻ quan điểm nêu trên. Ông bảo ý của Trung Quốc - và cả Nga - rất rõ ràng: “Hoa Kỳ phải nhận lãnh một phần trách nhiệm của vụ suy thoái kinh tế toàn cầu”, nhưng “gây trở ngại không có nghĩa là không biết cách để vượt qua”.
(SGTT)
